De selectieve bril

Wat me steeds opnieuw opvalt, is hoe selectief wij ons nieuws interpreteren. Iedereen ziet bevestiging van zijn eigen gelijk. Neem Extinction Rebellion: zij vinden dat de NOS te weinig oog heeft voor de urgentie van de klimaatcrisis. Tegelijk hoor ik in mijn omgeving mensen die zuchten dat de NOS juist een linkse zendmast is, voortdurend op de hand van klimaatactivisten en linkse mensen. Twee kampen, twee waarheden — en geen van beiden is bereid te erkennen dat ze door een lens kijken die vooral hun eigen kleur versterkt.

Angstbeelden links en rechts

Diezelfde selectieve blik zie je in het politieke discours. Aan de linkerzijde wordt bijna dagelijks gewaarschuwd voor het ineenstorten van de democratische rechtsstaat. Denk aan de verontwaardiging over voorstellen van partijen om de asielparagraaf van verdragen te herzien, of de roep om het Europees Hof minder macht te geven. Voor veel linkse commentatoren is dat meteen een stap richting de Amerikaanse situatie onder Trump, waar de trias politica onder druk staat.

Aan de rechterzijde is het beeld precies omgekeerd: daar leeft de angst voor een juristocratie. De Urgenda-uitspraak, de stikstofarresten van de Raad van State, en de toeslagenjurisprudentie worden gezien als voorbeelden van rechters die de politiek buitenspel zetten. Waar links vreest dat de Kamer de rechtsstaat uitholt, ziet rechts vooral dat de rechterlijke macht zich steeds dieper in politieke keuzes mengt.

Spiegelbeelden

Het fascinerende is dat beide kampen elkaar in spiegelbeeld bestrijden. Waar links roept dat het parlement en de regering de fundamenten van de democratie uithollen, stelt rechts dat juist de rechters dat doen. Voorbeelden zijn legio: bij de spreidingswet werd links boos dat gemeenten zich aan hun verantwoordelijkheid wilden onttrekken, terwijl rechts vond dat de rechter en Den Haag de lokale democratie wegdrukten. Waar de één de macht van de straat vreest — denk aan boze boeren op het Malieveld — vreest de ander de macht van de toga in Den Haag. Het zijn geen feiten die hier de doorslag geven, maar frames en overtuigingen die de waarneming kleuren.

Stichtende woorden

Wie met zulke brillen kijkt, ziet altijd gevaar — maar zelden de werkelijkheid. Selectieve perceptie is verleidelijk, omdat het onze emoties voedt en ons bevestigt in ons gelijk. Maar het vergiftigt ook het gesprek. Zolang links alleen bang is voor Trump-achtige toestanden en rechts alleen bang is voor de Raad van State, vergeten we samen te kijken naar waar de echte risico’s liggen en hoe we de democratische rechtsstaat juist sterker kunnen maken.

Misschien begint dat met een simpele oefening: vraag jezelf af waar je eigen blinde vlek zit. Welke dreiging zie je niet, omdat je alleen oog hebt voor die ene, veel grotere dreiging in je eigen verbeelding? Want zolang we elkaars spoken bevechten, kan de echte erosie van onze democratie zich ongezien voltrekken.