Bespaar me de mythes en de valkuilen

Ik ben gestopt met het lezen van elke blog die begint met ‘x mythes van …’ of ‘vijf valkuilen bij …’ en al helemaal wanneer die dan over agile werken gaat. Dat betekent overigens niet dat ik daar niet enthousiast over ben. Integendeel, ik vind het een van de belangrijkste innovaties van de afgelopen twintig jaar in het denken over samenwerken. Alleen ik heb wat moeite met de pretenties die de schrijvers van deze blogs tentoonspreiden.

Mijn eerste ervaring met zo’n geradicaliseerde agilist was op een boekpresentatie voor projectmanagers, waar hij in extase zei dat ze allemaal hun baan zouden kwijtraken. Helaas zijn dit soort mensen geen uitzondering. Projectmanagement-bashen schijnt er een beetje bij te horen.

Toen ik begin dit jaar een bijeenkomst tijdens de BPUG bijwoonde, was er ook zo’n grapjurk die daarmee de hele club in de weerstand zette. Het gevolg? Niemand luisterde meer naar wat hij te vertellen had. Een avond die dus niet veel waarde had voor de toehoorders. Terwijl dat toch juist is waar agile om draait: waarde voor de klant.

Ik ga proberen uit te leggen waar mijn irritatie vandaan komt. Om dat te doen, Google ik ‘valkuilen van agile werken’. In maar liefst 0,24 seconden ruim 50.000 resultaten, met natuurlijk een aantal advertenties waar ik zelf ook medeveroorzaker van kan worden. Ik klik door op een willekeurige link en lees het volgende:

Valkuil 1: ‘Geen helder, lange termijn bedrijfsdoel voor ogen’.

Mijn bloeddruk stijgt. Hoe triest kun je zijn als je dit schrijft? Elk bedrijf heeft slechts één lange termijn doel, en dat is zo helder als het maar kan: winst draaien.

Elke strategische richting die een bedrijf kiest, heeft uiteindelijk daarmee te maken. Immers, een bedrijf zonder winst gaat failliet, of heeft investeerders die voor de benodigde liquiditeit zorgen. Maar maak je geen illusie: zodra het een bodemloze put blijkt te zijn, gaat de stekker eruit. Voor organisaties zonder winstoogmerk is de redenering wat moeilijker, maar ook daar is er altijd een helder lange termijn doel: het tevreden houden van de sponsors.

Om mijn bloeddruk te verlagen ben ik verder gaan lezen. Ik zal je verklappen: het hielp niet echt.

Ik citeer: ‘Het moet voor iedereen volstrekt helder zijn wat de transformatie voor het bedrijf oplevert’.

Wat een onvoorstelbare onzin!

Een goede agile transformatie, een waarbij voldoende medewerkers de agile mindset adopteren, heeft tijd nodig. Daardoor is de uitkomst op voorhand moeilijk te voorspellen. Dat het voor iedereen helder moet zijn aan het begin? Dat is gewoon onmogelijk. Culturen laten zich niet snel veranderen. Ik voorspel je dat zodra de sponsors van een agile transformatie de organisatie verlaten, alles snel weer naar het oude zal gaan. Of wanneer de IT Releasetreinen niet snel genoeg opleveren, dan wordt er héél snel een blik resultaatmanagers opengetrokken om orde op zaken te stellen en de speeltuin te sluiten.

Wat is nu een echte mythe en een echte valkuil van een transformatie zoals agile werken? De echte mythe is dat het een oplossing is voor iets. Maar de oplossingskant is slechts de helft van het verhaal. Elke transformatie is zowel een oplossing als de oorzaak van een volgend probleem. Snap je hem? Het probleem dat ik nu wil oplossen, is veroorzaakt door een oplossing uit het verleden. Ik denk daarom dat grote transformaties, die organisaties inzetten om iets te ‘fixen’, juist een valkuil zijn.

Een tijdje geleden hoorde ik een agile coach een hele vreemde, tenenkrommende reden geven waarom de agile transitie zo succesvol was verlopen. Wil je hem lezen? Zet je schrap, want je gelooft je ogen niet:

‘Een van de redenen had te maken met dat de medewerkers zo murw waren van de vorige reorganisaties dat zij geen energie meer hadden om in de weerstand te schieten.’

Grote veranderingen – buiten ernstige crises – gaan langzaam, tergend langzaam. Mensen veranderen wel, maar alleen wanneer je het over een lange termijn bekijkt. In Nederland zijn wij op de een of andere manier van mening dat je dingen moet implementeren. De agile mindset is niet te implementeren, hoewel sommige agile coaches zich wel aan een vorm van intellectuele hersenspoeling schuldig maken. De enige manier is een doorlopende reflectie op je eigen functioneren.

Voor mij betekent dit dat ik regelmatig nadenk of wat ik doe van waarde is en blijft voor de mensen die ik belangrijk vind. Elke keer is dat een pijnlijke confrontatie. Want als ik heel eerlijk ben, ben ik in wat ik doe meer op mezelf gericht dan op een ander.

Echt wendbaar of ‘agile’ zijn is misschien ook wel een mythe. Maar dan wél een hoopvolle mythe.