Een overvloed aan schaarste

Organisaties willen vaak net iets meer dan de beschikbare middelen toelaten. Projectmanagers weten wat het is als de benodigde resources niet beschikbaar zijn. In de afgelopen decennia hebben wij hier tal van oplossingen voor bedacht. PRINCE2 gaf ons besluitvorming op basis van de business case. Theory of Constraints en Critical Chain brachten het inzicht dat je rond de bottleneck moet plannen, Agile een nieuwe manier van omgaan met wijzigingen en onzekerheid. Er is een overvloed aan adviseurs die hun stokpaardjes als oplossingen aan de man brengen. We rennen van de ene na de andere hype. Nog steeds zijn er mensen die PRINCE2 gebruiken, Critical Chain aanprijzen en Agile doen. Dat niemand het volgens de ‘formele’ leer doet, geeft te denken. Hybride is de nieuwste trend.

Ons onvermogen om met schaarste om te gaan is de olifant in de kamer. Twee jaar pandemie brengt dit pijnlijk aan het licht. Voor het eerst kreeg iedereen te maken met echte schaarste. In het oude normaal konden we doen en laten wat we wilden: op reis, naar de kroeg, een festival, onze mogelijkheden waren onbegrensd. Dat we daarmee roofbouw op onze leefomgeving pleegden ging aan ons voorbij. Als we ziek werden stond de zorg voor ons klaar, ook als we ongezond hadden geleefd. De overheid zorgde voor ons. Het hield niet op, tekorten waren iets voor de landen waar we op vakantie gingen. Maar niet voor ons. Langzaam worden we dag in dag uit met de neus op de harde feiten gedrukt. Er is wel degelijke schaarste, een overvloed zelfs.

De tekorten zijn er niet enkel op de intensive-care afdelingen. Ze zijn er over de hele linie: in het onderwijs, het leger en wat te denken in onze hulpbronnen. Het gas is op. Door het gebrek aan winvergunningen voor grondstoffen is er onvoldoende beton om genoeg woningen bij te bouwen. We willen naar duurzamere vormen van energie, maar de energietransitie duurt met het huidige aantal technici zo’n 150 jaar. Er zijn in de kinderopvang grote personeelstekorten waardoor ouders niet fulltime kunnen werken. Alle sectoren schreeuwen om arbeidskrachten en tegelijkertijd is er geen draagvlak meer om die van buiten Nederland in te vliegen.

Dit is een onwenselijke situatie. Maar wat dan wel? De regeringen van de toekomst zullen keuzes moeten maken die ons leven diepgaand zullen veranderen. Portfoliomanagement op hoog niveau dat realistische besluiten neemt en uitgaat van de beschikbare mensen, dat is de Theory of Constraints, plannen rondom de bottleneck. Bewust van de zekerheid dat de toekomst onvoorspelbaar is en dat we ons doorlopend moeten aanpassen, dat is de Agile gedachte. De resultaten van die keuzes regelmatig toetsen aan de oorspronkelijke verwachtingen, op tijd stoppen en bijsturen waar nodig, dat is de business case gedachte. Dit laat geen ruimte voor linkse of rechtse hobby’s of gekibbel voor de bühne in de beide Kamers van het Parlement. We hebben geen keus, want hoe langer we wachten, des te moeilijker het is om dit langs democratische weg te realiseren.

Bij een overvloed aan schaarste is de bottleneck bepalend. De politiek moet kiezen hoeveel mensen we inzetten in de zorg, defensie, kinderopvang, onderwijs, techniek, evenementenbranche, horeca, kunst, entertainment en ga zo maar door. We kunnen niet alles krijgen wat we willen. De baan van je dromen? Stoppen als je vijftig wordt? Vergeet het maar, er is een overvloed aan schaarste die een nieuwe arbeidsethos vraagt. We zullen langer en meer moeten werken.

Het verhaal van de meeste politici is een variant van de fabel van onbeperkte mogelijkheden. Echter niet het individu maar het collectief zou leidend moeten zijn. De schaarste aan inzetbare mensen bepaalt wat mogelijk is. Een deltaplan Vernieuwing Arbeidsverdeling is noodzakelijk. Aan welke beroepen is er wel behoefte en aan welke niet. Niet eenvoudig en uiterst pijnlijk maar niet minder noodzakelijk. Wat we moeten doen aan de schaarste aan politieke wil om hier nog uit te komen weet ik niet. Het schaarse positieve wat ik zie, is dat de mensheid er in haar vele duizenden jaren geschiedenis gemiddeld genomen alleen nog maar op vooruit is gegaan. Dat maakt mij een pessimist met uiterst optimistische verwachtingen van de toekomst.