Moet projectmanagement veranderen?

Om de een of andere reden vinden we dat alles aan het veranderen is. Iemand stelde mij de vraag: “Vind je niet dat projectmanagement moet veranderen?” Eerlijk gezegd weet ik hier niet echt raad mee. Toen ik me voor het eerst in projectmanagement verdiepte, leerde ik dat een project iets was wat nog nooit eerder was gedaan door mensen die nog nooit eerder met elkaar hadden samengewerkt. Per definitie was projectmanagement dus een verandering tot stand brengen. De projectmanager was dan degene die alle losse eindjes aan elkaar knoopte en ervoor zorgde dat mensen met elkaar op een gestructureerde manier gingen samenwerken. Ver voordat iemand mij het begrip fit-for-purpose uitlegde, was ik overtuigd dat je iets moest neerzetten waar de klant wat aan had.

Nagenoeg alle succesvolle projectmanagers die ik ken, delen deze overtuiging. Tot zover mijn eerste kennismaking met projectmanagement, die zo’n vijfendertig jaar geleden plaatsvond. In de tussentijd is er iets gebeurd, we zijn standaarden voor projectmanagement gaan verzinnen. Ik zal eerlijk bekennen dat ik hieraan heb meegedaan. Door die standaarden is er, onbedoeld, iets vreselijks misgegaan. De houding in de wereld van projectmanagers ging veranderen. Er kwam een nieuwe generatie projectleiders die schermden met PID’s, senior gebruikers, leveranciers, opdrachtgevers en businesscases.

Zelfbenoemde goeroes maakten van het onderscheid tussen risico en issue een halszaak. Mensen eisten opdrachtgevers en dwongen eindverantwoordelijkheid af. Wat hebben deze mensen een brede verzameling paarse krokodillen uitgevonden. Ik heb het nooit echt begrepen. Even heb ik eraan meegedaan, maar toen ik erachter kwam dat er niemand op zat te wachten dat John Hermarij PRINCE2 kwam uitleggen, ben ik ermee gestopt. Het kostenplaatje was navenant, want je moet nogal wat betalen als opleider om PRINCE2 te mogen onderwijzen. Meer dan twintig jaar PRINCE2 jihadisme heeft ertoe geleid dat mensen zijn gaan denken dat dit hetzelfde is als projectmanagement. Zelfs scholen en universiteiten lieten hun studenten projecten doen met deze methode.

Is het een wonder dat men zich nu massaal op agile stort? Daar heb je tenminste geen beklemmende processen die precies vertellen hoe je op papier een succesvol project kunt doen. Omdat binnen het agile gedachtengoed, in tegenstelling tot PRINCE2, wel aandacht is voor de menselijke kant, hebben medewerkers hier minder weerstand tegen dan de met goed fatsoen niet te tailoren loodzware administratieve organisatie van PRINCE2. Overigens is het nog maar de vraag of de werkelijke machthebbers zich realiseren wat zelfsturing en dienend leiderschap nu werkelijk inhouden. Het zou me niet verbazen dat veel agile transformaties daar uiteindelijk stuk op lopen.

Net zoals PRINCE2 haar jihadisten heeft gehad, zo heeft agile dat ook. Ik ben nogal wat agilisten tegengekomen die projectmanagement het liefste zouden vernietigen. Althans, dat maak ik op uit hun heilige geschriften. Alles wat dogmatisch is, alles wat een sterke overtuiging in zich draagt – of dit nu PRINCE2, SCRUM, SAFe, LeSS en dergelijke is – gaat niet werken. De wereld is niet ideaal en al zeker niet maakbaar. Toch moeten we wel iets. We moeten ons aanpassen aan een andere realiteit, dat heet vooruitgang. Steeds weer iets nieuws bedenken en dat implementeren. Daar zijn mensen goed in. Mijn voorkeur gaat uit naar een vorm van opportunistisch pragmatisme. Waarin we wendbaar onze manier van aanpak aanpassen op wat op een bepaald moment het beste voelt.

De aandacht moet niet uitgaan naar best practice, want hoe weet je immers wat best practice is? Management is op zijn best vakkundig aanmodderen. Waarin we de actualiteit nemen voor wat het is en daar het beste van proberen te maken. Of je nu watervalt of sprint, het is allemaal niet zo belangrijk. Als het maar beter wordt en als je maar een verandering maakt die waardevol is voor de mensen die het betreft.